انواع خرما در جهان: تنوع، پرفروش‌ترین‌ها، پرتولیدترین‌ها و گران‌ترین‌ها
درخت نخل خرما یکی از قدیمی‌ترین گیاهان اهلی‌شده توسط انسان است که کشت آن به حدود ۷ هزار سال پیش بازمی‌گرددasriran.com. خرما به عنوان میوه‌ای مقدس در فرهنگ‌های مختلف شناخته می‌شود و به خاطر طعم شیرین، ارزش غذایی بالا و قابلیت نگهداری مناسب، در سراسر جهان مصرف گسترده‌ای دارد. تنوع خرما نیز شگفت‌انگیز است و بیش از ۳۰۰۰ نوع خرما در سراسر جهان یافت می‌شودasriran.com. با این حال، همهٔ این ارقام به صورت تجاری کشت و مصرف نمی‌شوند؛ در حقیقت تنها حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ رقم خرما به طور جدی در تجارت جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و بسیاری از ارقام دیگر کاربرد محلی یا غیرتجاری دارندasriran.com. در ادامه، ابتدا به تنوع جهانی ارقام خرما پرداخته و سپس ۱۰ خرمای برتر را از سه جنبهٔ مختلف بررسی می‌کنیم: پرفروش‌ترین (محبوب‌ترین در بازار)، پرتولیدترین (بیشترین کشت و تولید) و گران‌ترین ارقام خرما در دنیا.
تنوع جهانی ارقام خرما (خرمای تجاری و غیرتجاری)
بر اساس گزارش‌های سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) و منابع پژوهشی، تاکنون بیش از ۳۰۰۰ رقم (نوع) خرما در جهان شناسایی شده استasriran.com. این ارقام حاصل قرن‌ها کشت و انتخاب نخل‌های خرما در مناطق گوناگون هستند. برای مثال، حدود ۴۰۰ رقم در ایران، ۳۷۰ رقم در عراق، ۲۵۰ رقم در تونس و ۲۴۴ رقم در مراکش شناخته شده استfao.org. بسیاری از این ارقام، بومی مناطق خاصی هستند و به صورت محلی مصرف می‌شوند. همان‌طور که اشاره شد، فقط حدود ۱۰٪ تا ۱۵٪ از این تنوع عظیم در مقیاس تجاری و جهانی کشت می‌شودasriran.com. این ارقام تجاری معمولاً دارای ویژگی‌هایی مانند بافت و طعم مطلوب، ماندگاری بالا، قابلیت حمل و نقل و بازارپسندی هستند که آن‌ها را برای صادرات و تجارت مناسب می‌سازد.
از دیدگاه علمی، ارقام خرما از نظر میزان رطوبت و بافت به سه دستهٔ نرم، نیمه‌خشک و خشک تقسیم می‌شوندratinkhosh.com. هر دسته کاربرد متفاوتی دارد؛ مثلاً خرمای نرم (رطوبت بالا) مانند «مدجول» و «برحی» برای مصرف تازه عالی است، خرمای نیمه‌خشک مانند «پیارم» و «دگلت نور» بافت جویدنی دارد و هم برای تازه‌خوری و هم فرآوری مناسب است، و خرمای خشک (مثل برخی ارقام وحشی) به خاطر ماندگاری زیاد بیشتر در صنایع غذایی (تهیه شیره، خمیر خرما و ...) به کار می‌رودratinkhosh.com. تنوع رنگ (زرد روشن تا قرمز و قهوه‌ای تیره)، اندازه (از چند گرم تا ده‌ها گرم) و طعم (از بسیار شیرین تا کم‌شیرین و گس) در میان خرماهای مختلف دیده می‌شودasriran.com.
به طور کلی، وجود این تنوع ژنتیکی غنی به کشاورزان اجازه می‌دهد بسته به شرایط آب‌وهوایی و نیاز بازار، ارقام مناسب را کشت کنند. در بخش‌های بعد، به برخی از شناخته‌شده‌ترین و مهم‌ترین ارقام خرمای دنیا – چه تجاری و چه غیرتجاری – از نظر فروش، تولید و قیمت خواهیم پرداخت.
پرفروش‌ترین ارقام خرما در جهان (محبوب‌ترین‌ها)
برخی ارقام خرما به دلیل کیفیت برتر، طعم عالی و تقاضای بالا در بازارهای بین‌المللی، به عنوان پرفروش‌ترین و پرطرفدارترین خرماهای دنیا شناخته می‌شوند. این ارقام عمدتاً در سبد صادرات کشورهای تولیدکننده جایگاه ویژه‌ای داشته و در بازار جهانی خرما نام‌های آشنا هستند. در میان خرماهای صادراتی ایران نیز چند رقم برجسته به خاطر تقاضای جهانی بالا مشخص شده‌اند؛ از جمله می‌توان به مدجول، پیارم، مضافتی و زاهدی اشاره کرد که میزان تقاضا برای این چهار نوع خرما در بازارهای جهانی بسیار بیشتر از سایر ارقام استmooratoos.ir. همچنین در سطح بین‌المللی، ارقامی نظیر دِگلت نور (خرمای مشهور شمال آفریقا)، سوکری و خَلَص (از ارقام مرغوب و پرفروش در شبه‌جزیره عربستان) و نیز برحی، عجوه و آصیل مورد استقبال گسترده قرار گرفته‌اندluxebites.comfortunebusinessinsights.com. جدول زیر ۱۰ خرمای پرفروش جهان را به همراه خاستگاه اصلی آن‌ها نشان می‌دهد:
| رتبه | نام رقم خرما | خاستگاه / کشورهای تولیدکننده | ویژگی شهرت |
|---|---|---|---|
| 1 | مدجول (Medjool) | مراکش، آمریکا، اردن | بسیار درشت و شیرین؛ لقب «شاه خرماها» |
| 2 | دگلت نور (Deglet Noor) | تونس، الجزایر | نیمه‌خشک با شیرینی ملایم؛ معروف به «خرمای نور» |
| 3 | مضافتی (Mazafati) | ایران (بم، کرمان) | خرمای نرم و مشکی با رطوبت بالا؛ مصرف به صورت رطب تازه |
| 4 | پیارم (Piarom) | ایران (هرمزگان) | خرمای نیمه‌خشک لوکس با پوست نازک؛ صادراتی ممتاز |
| 5 | سوکری (Sukkari) | عربستان سعودی | بسیار شیرین و نرم؛ محبوب در خاورمیانه (لقب «ملکه خرماها») |
| 6 | زاهدی (Zahidi) | عراق، ایران | خرمای نیمه‌خشک طلایی با طعم ملایم آجیلی؛ ماندگاری و انبارداری عالی |
| 7 | خَلَص (Khalas) | امارات، عربستان سعودی | خرمای نرم با طعم کاراملی متعادل؛ رقم مرغوب برای مصرف با قهوه عربی |
| 8 | برحی (Barhi) | عراق، مصر (همچنین کالیفرنیا در آمریکا) | خرمای زرد رنگ با بافت بسیار لطیف؛ مصرف به صورت خارَک زرد (نارس) و رطب نرم |
| 9 | عَجوه (Ajwa) | عربستان سعودی (مدینه) | خرمای مقدس و پرطرفدار با بافت نرم و طعم غنی؛ تولید محدود در مدینه |
| 10 | آصیل (Aseel) | پاکستان | خرمای نیمه‌خشک قهوه‌ای؛ رقم تجاری اصلی پاکستان برای صادرات |